Bianca Mastenbroek schrijft weer een ontzettend mooi verhaal, over een vreselijk onderwerp. Haar verhalen zijn aantrekkelijk en duidelijk, ook voor jongeren, of eigenlijk voorál voor jongeren. Het ergste aan dit verhaal vind ik, dat als je hier niet naar op zoek gaat je het niet te horen krijgt. Ik persoonlijk, en misschien komt dat door mijn leeftijd, had van dit stuk geschiedenis nog nooit gehoord.
Als kleine voorbereiding op dit boek heb ik de documentaire ‘Oorlog in Westerbork’ gekeken. Een indrukwekkende documentaire waarin je dingen leert die je nooit geweten hebt. Zoals bijvoorbeeld dat de joden in april 1945 werden bevrijd van de Duitsers, maar kamp Westerbork nog niet mochten verlaten. Toen de ‘foute Nederlanders’ (waaronder dus de NSB’ers of familieleden daarvan) in Westerbork werden vastgezet, waren er niet genoeg mensen om ze te bewaken. Daarom werden de joden aangesteld als bewakers. Dus ineens waren de rollen omgedraaid. Hetzelfde geldt voor de mannen van de Binnenlandse strijdkrachten, mannen die tijdens de oorlog in het verzet hadden gezeten Ook zij waren nu ineens de bewakers van de mensen die hen hadden onderdrukt. Logischerwijs ging dat helemaal mis, dat kun je je wel voorstellen. Bizar om te weten toch? En maar weinig mensen weten dit dan ook.
Antje Buursma-Backx, een dame van 94 jaren jong, verteld over haar tijd in kamp Westerbork. Ze is de dochter van een hooggeplaatste NSB’er wanneer ze als 17 jarige gevangene wordt in kamp Westerbork (een jaar voor haar gevangenneming is haar vader overleden). Ze vraagt zich altijd af wat ze misdaan heeft, of belangrijker nog, wat heeft haar vader in de oorlog dan zo misdaan dat zij de mishandelingen, treiterijen en honger moet doorstaan. Samen met haar moeder en vriendin Grietje begint de horror in kamp Westerbork, en dat ze samen is met haar moeder en vriendin is meteen ook het enige positieve dat er nog te vinden is op deze vreselijke plek waar iedereen ineens kaal is.
Precies 5 jaar hiervoor ligt Antje nog in bed met vliegtuiggeluid boven haar hoofd. De oorlog is gekomen, en dat terwijl Hitler had gezegd Nederlandet rust te laten, de leugenaar. Antje haar vader vecht aan het front en ze kunnen weinig of geen contact met hem krijgen, wat de oorlog nóg erger maakt dan het al is. Augustus ’45 komt Antje er in het kamp achter dat haar vader dingen heeft gedaan, waar zij en haar moeder nu voor gestraft worden.
Wat vind ik van dit boek;
Als eerste mag Bianca zichzelf weer op de schouder kloppen, want ook dit keer heb ik vol ontzag en beleving dit verhaal gelezen. Bianca geeft je een andere kijk in de tijd van de oorlog, en die daarna, een weinig belichte kant. Genade wordt er niet gegund, meteen aan het begin van het verhaal loop je met Antje mee het kamp in, en de innerlijke verwoesting tegemoet. Bianca kan de dingen zo levendig opschrijven, dat de rillingen over je rug lopen alsof je er zelf bij staat. De onzekerheid en de angst zitten meteen in het verhaal, is het niet de angst van het niet weten, dan is het wel de angst om wat er allemaal gebeurt. De verschillende verhaallijnen zijn makkelijk te onderscheiden, doordat er boven de hoofdstukken die over 1940 gaan een hakenkruis staat, en boven de hoofdstukken over 1945 niet. Wat ik ook mooi vind dat Bianca daarop let, is het taalgebruik. Het is bijvoorbeeld niet ‘gaaf‘ of ‘cool‘, maar zoals vroeger werd gezegd ‘mieters‘, en dat zorgt er toch ook weer extra voor dat het verhaal bij jou als lezer echt binnenkomt zoals bedoeld is. Ook de psychologische terreur ontbreekt niet in het verhaal, een verhaal verweven met waarheden… gruwelijke waarheden. List en bedrog zijn 2 woorden die de hele tijd door mijn hoofd suizen, mannen liegen tegen hun vrouwen, en kinderen weten al helemaal niks totdat het te laat is. Het is allemaal zo onwerkelijk om te lezen, helemaal als Antje ineens naar mijn stad (Alkmaar) is gevlucht om te overleven, dan wordt het nog meer een werkelijkheid omdat je iets herkent. Het einde van het verhaal is werkelijk hartverscheurend, Antje die nergens iets aan kan doen, of überhaupt een klein beetje snapt wat er allemaal achter haar rug om gebeurd is waardoor ze gestraft is. En zelfs nu, na haar straf nog gestraft wordt, heel naar om te lezen. Bianca heeft het verhaal om Antje haar waarheid en feiten heen af en toe ietsjes mooier gemaakt dan het was, en dat is maar goed ook.
Hieronder de plattegrond van kamp Westerbork
Verantwoording en toelichtingen;
Bianca vertelt ook ‘we moeten ook voor ogen houden dat het voor 70% op herinneringen is gebouwd die al 75 jaar de kans hebben gekregen om te vervagen of te vervormen‘. Bianca heeft naar eer en geweten dit verhaal door en om de feiten heen gewoven. De overige 30% is niet zomaar door Bianca verzonnen, maar gebaseerd op gedegen research. Dat vind ik dus zo ontzettend mooi aan de verhalen van Bianca, ze verzint nooit zomaar iets, maar verweeft feiten vanuit herinneringen en research door elkaar en aan elkaar om daarvan een boek te creëren.
En de juiste keuzes, zoals Bianca zich in haar nawoord afvraagt, heeft ze in mijn ogen zeker gemaakt. Het is weer een geweldig, gruwelijk maar ook mooi en onthullend verhaal geworden.
Ik dank jou Bianca, maar zeker (en misschien zelfs wel voorál) mevrouw Antje Backx-Buursma voor dit verhaal. Gevuld met feiten en waarheden waar de meeste mensen niet eens van af weten. Het geeft iedereen die dit leest, weer een andere of een nieuwe kant van het verhaal dat oorlog heet. En ja, ook deze verhalen mogen gehoord worden. Ik voel me er bijna een beetje boos over dat deze verhalen niet zo ‘bekend’ zijn als alle andere verhalen over de oorlog. Als je er niet naar zoekt weet je dit niet, en dat is wel heel erg, want ook dit is een stuk geschiedenis.
Vergeet ook zeker niet de verantwoording achterin het boek te lezen, want daarin leer je nog meer, en krijg je ook meer achtergrond informatie te lezen en te zien. Ontzettend belangrijk en interessant.
Wil jij dit ontzettende heftige, verdrietige en onthutsende verhaal ook lezen? Dan kun je hem bestellen op de website van Bianca zelf, of bij Uitgeverij de vier windstreken.
Dit boek heeft een bodem gelegd over een deel van deze geschiedenis, maar kijk ook zeker de documentaire ‘Oorlog in Westerbork’ en wie weet ga je ooit nog eens naar Herinneringscentrum kamp Westerbork toe, want dit (welk deel ervan dan ook) is een stuk geschiedenis die we nooit mogen vergeten.
Hieronder een prachtige en heel waardevolle foto van Mevrouw Antje Buursma-Backx (L) en de geweldige schrijfster Bianca Mastenbroek (R)
+ Helaas is kort na het uitkomen van dit boek Mevrouw Backx overleden, ze heeft nog een prachtige verjaardag vol mooie lieve kaarten mogen hebben, en kunnen genieten van alle complimenten en bewonderingen over haar verhaal +
